Neostoicyzm to współczesny ruch filozoficzny. Jego nazwa pochodzi od tego, że ruch ten narodził się na początku XX wieku i jest odnowieniem wcześniejszego ruchu neostoickiego, który działał w drugiej połowie XVII i pierwszej połowie XVIII wieku. Neostoicyzm opiera się na systemie etycznym, który kładzie szczególny nacisk na potrzebę samokontroli. Ten system etyczny jest jednocześnie systemem pewnego poglądu na świat i miejsce w nim człowieka. Neostoicyzm nie jest doktryną, która przedstawia się jako jeden system lub jako spójny zbiór poglądów filozoficznych. Neostoicyzm jest raczej tendencją myślową, którą można odnaleźć u autorów różnych szkół, choć nie zawsze z taką samą wyrazistością.
Założenia neostoicyzmu
Istotą podejścia neostoickiego jest założenie, że człowiek nie ma nad sobą żadnej kontroli. Oznacza to, że człowiek nie może kierować własną wolą ani kontrolować swoich namiętności. Należy przy tym zauważyć, że człowiek nie tylko nie panuje nad swoimi czynami, ale także nad swoimi uczuciami. Neostoicyzm zakłada, że człowiek nie panuje nie tylko nad swoimi czynami, ale także nad swoimi uczuciami. Człowiek może mieć pragnienie odczuwania takich czy innych uczuć, ale nigdy nie może być pewien, że jego uczucia będą odpowiadały jego pragnieniom. Pragnienia i uczucia człowieka są zawsze zdeterminowane przez czynniki zewnętrzne. Oznacza to, że pragnienie człowieka, by czuć się w określony sposób, jest zawsze uwarunkowane czymś zewnętrznym: może to być pogoda, stan jego zdrowia lub to, co właśnie zjadł.
Neostoicyzm a religia
Religia odgrywa ważną rolę w podejściu neostoickim. Nie jest to jednak religia w tradycyjnym sensie. Nie jest to, na przykład, religia skupiona wokół boga lub bogów. Jest to religia skupiona wokół idei, że człowiek jest bezsilny. Neostoicyzm nie jest religią w tradycyjnym sensie. Nie jest systemem przekonań religijnych. Jest to raczej system etyczny, system nauk moralnych, które niekoniecznie są związane z jakimikolwiek wierzeniami religijnymi. Neostoicyzm nie opiera się na założeniu, że człowiek powinien podążać określoną drogą do boskości. Opiera się na założeniu, że człowiek może się zbawić tylko wtedy, gdy jest w stanie przezwyciężyć własne namiętności.
Wpływ neostoicyzmu na filozofię Zachodu
Neostoicyzm nie odcisnął znaczącego piętna na filozofii. Nigdy nie był ruchem o szerokim zasięgu. Był to raczej prąd filozoficzny, który pojawiał się i znikał niemal niezauważony. Można jednak twierdzić, że neostoicyzm przygotował grunt dla bardziej rozpowszechnionego ruchu, który nastąpił po nim. Powstanie dwudziestowiecznego ruchu filozoficznego znanego jako egzystencjalizm można przypisać ideom neostoicyzmu. Neostoicyzm i egzystencjalizm mają wiele istotnych cech wspólnych. Na przykład oba mają negatywny stosunek do racjonalizmu. Oba rozumieją, że człowiek nie ma kontroli nad własnymi uczuciami. Neostoicyzm i egzystencjalizm różnią się także od siebie. Podczas gdy neostoicyzm jest rodzajem podejścia filozoficznego, egzystencjalizm jest odrębnym ruchem filozoficznym.
